FİNANS'IN MERKEZİ

BASEL II Sistemi

Firmaların Önemi: Küçük, orta ve büyük ölçekli işletmeler, yeni iş olanaklarının arttırılması, yeniliklerin ortaya çıkarılması, rekabet gücünün arttırılması ve istihdama katkı yapması konularından dolayı ekonomilerin itici gücü konumundadır. Firmaların faaliyetlerini gerçekleştirirken gerek yabancı kaynak gerekse de öz kaynaklarını kullanırlar.

Firmaların fon kaynaklarının içerisinde bankalardan sağlanan fonlar önemli yer tutar. Bu nedenle ekonomik istikrarın sağlanması, enflasyonun arzulanan düzeye çekilmesi kredi maliyetlerinin düşürülmesi ve banka kaynaklarının arttırılması firmaların finansman sorunlarının çözümlenmesinde önemlidir.

Firmaların fon kaynaklarının en önemlisi bankalardır. BASEL II düzenlemeleri sonucunda bankacılık alanında ortaya çıkacak olan önemli dönüşümler, Firmaların kredi müşterisi olarak bir takım zorlayıcı değişimlere uğramasını gerekli kılacaktır.

Yeni düzenlemeler sonunda, müşteri önem sistemi değişecek ve bankalar ağırlıklı olarak aktif müşterilerine hizmet vereceklerdir. Genel olarak baktığımızda; yeni düzenlemelerin uygulamasının Firmaların üzerindeki etkisi konusunda literatür tartışmalı olmakla birlikte ülkeler özelinde yapılan çalışmalar BASEL II düzenlemelerinin Firmaların üzerinde olumsuz etkiler bırakmayacağını söylemektedir. Ancak hemen belirtelim ki bu etkiler ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak farklılık gösterecektir. Kredi sahtekârlığında ya da problemli kredilerde, kredi alan ile birlikte bankasının da cezalandırılacak olması diğer bir anlatımla denetim yapısının güçlendirilmesi, Firmaların rehabilite edilmesi zorunlu kılacaktır.

BASEL I

1930 yılında kurulan uluslar arası takas bankası BIS dünya ticaretinin serbestleşmesi ve küreselleşme ile finans piyasalarının bir standart dahilin de çalışmasını, finans piyasalarının dengede bulunmasını amaçlamaktadır. Basel komitesi ise, global bankacılık sisteminde güvenliği sağlamak, bankaların genel olarak denetlenebilmelerine imkan verecek teknikleri geliştirmek, sermaye yeterliliği konusunda güncel çalışmalarla bu oranların belirlenmesini sağlamak, ulusal denetim otoritelerine yol göstermek amaçlarıyla kurulmuştur. Bankacılık sektörüne yapılan düzenlemeler doğrudan ya da dolaylı bir biçimde KOBİ’ leri etkileyecektir. Bu bağlamda 1988’de ilan edilen ve 1992’de uygulanmaya başlanan Orijinal Sermaye Uyumlaştırılması ( Basel I ), 100’ den fazla ülkede banka sermayesi düzenlemelerinin temeli haline gelmiştir. Basel I düzenlemelerinin amacı 1970’ den beri önemli ölçüde düşen bankacılık sektöründeki sermaye düzenini yükseltmek ve farklı ülke bankaları için yeni faaliyet alanları yaratmaktır

Bankaların krizlere ve finansal kırılganlığa karşı duyarlılıklarını arttırmak ve finansal istikrarı sağlamak amacıyla Basel 1 düzenlemelerinin getirmiş olduğu kurallar başlangıç aşamasında sorun yaratmamakla birlikte, uygulanan sermaye standardı çeşitli nedenlerden dolayı risk ölçümünde yetersiz kalmış ve özellikle büyük bankaların kredi riskinin duyarlılığının ölçülmesinde daha farklı sermaye analizlerine gereksinim duyulmuştur. Böylece bankacılık krizleri ve finansal krizler Basel II düzenlemelerinin ortaya çıkışında etkili olan temel faktörler olmuştur. Etkin risk yönetimi için kullanılan Basel I yerine daha kapsamlı olan Basel II’ ye geçiş olacaktır

BASEL II

Tüm ülkelerde bankacılık sektörü diğer şirketlerden daha hassas dengeler üzerine kurulmuştur. Bankaların mali durumdan sağlam olması ve iflasların önüne geçmek amacıyla belirli kriterler uygulanır. Ekonomik istikrarsızlıklar, bankacılık krizleri bu süreçlerin hazırlanmasına ön ayak olmuştur. Basel II, risklerin daha duyarlı ölçülmesi, her bankanın risk profilinin ayrı ayrı belirlenmesi, daha rekabetçi sağlam ve istikrarlı bir finans sektörüne erişilmesini hedeflemektedir. Basel II’ nin uluslararası ekonomilere ve uluslararası bankacılık sistemine etkileri;  uygulamanın başlatılması, uluslararası mali piyasaların denetimi ve gözetimde şeffaflığı arttırarak fon akımının sağlam temeller üzerinde gerçekleşmesine yol açacaktır. Basel II sürecinde derecelendirme işlemlerinin firmaların kredilerine etkisi; kayıt dışı çalışmaların tespitinin zor olması, genel olarak vergi oranlarının yüksekliği ve ergi kanunlarının zor anlaşılır olmasıdır.

Basel II düzenlemelerinin temel amacı, sermaye gereksinimlerini riske daha duyarlı hale getirmektir. Bu düzenlemeler bankacılık sektörü için önemli değişiklikler içermektedir. Bu değişiklikler, risk yönetimi, kredi fiyatlandırması, bilanço yönetimi, rekabetçi pozisyonlar ve olası bankacılık birleşmeleri şeklindedir. Basel II ile, risk odaklı sermaye yönetimi, kredi fiyatlamasını da beraberinde getirecektir. Risk odaklı kredi fiyatlaması doğal olarak Firmaların kullanacakları kredilerin hacmini ve maliyetin olumlu veya olumsuz bir biçimde etkileyecektir. Basel II’ ye geçişten bankalar ve Firmaların Basel II kriterlerinden haberdar olmadıkları için çok etkileneceklerdir. Firmalarımızın alması gereken önlemler vardır. Bu süreci en verimli şekilde geçirmeleri ve dikkatli olmaları onların süreç devam ettikçe çok iyi kazançlar elde etmelerini sağlayacaktır.

Bankaların krizlere ve finansal kırılganlığa karşı duyarlılıklarını arttırmak ve finansal istikrarı sağlamak amacıyla Basel I düzenlemelerinin getirmiş olduğu kurallar başlangıç aşamasında sorun yaratmamakla birlikte, uygulanan sermaye standardı çeşitli nedenlerden dolayı risk ölçümünde yetersiz kalmış ve özellikle büyük bankaların kredi riskinin duyarlılığının ölçülmesinde daha farklı sermaye analizlerine gereksinim duyulmuştur. Bunun sonucunda 1999 yılından itibaren önceki düzenlemeler revize edilerek BASEL II oluşturulmaya başlanmış ve 2004 yılında bu düzenlemelerin son hali uygulamaya konulmuştur.

Basel II dünya bankacılık sektörü tarihinde yeni bir sayfa açacaktır. Basel II özellikle Firmalar tarafından çok iyi kavranmalıdır. Basel II üç yapısal bloktan oluşur; asgari sermaye yükümlülüğü, sermaye yeterliliği denetimi, piyasa disiplini ve risk geniş bir çerçevede ele alınır. Bu tanımlar riskin ağırlığını doğrudan etkiler.(Basel II Nedir? Yol haritası ve Firmalara Etkisi)

26 Haziran 2004 tarihinde yayınlanan Basel II düzenlemelerinin, bankalar başta olmak üzere tüm kredi ve yatırım kuruluşlarına uygulanması öngörülmüştür. Basel II bankalarda etkin risk yönetimini ve piyasa disiplinini geliştirme, sermaye yeterliliği ölçümlerinin etkinliğini arttırma, bu sayede sağlam ve etkin bir bankacılık sistemi oluşturma ve finansal istikrarı sağlamayı amaçlamaktadır.

Basel II kapsamında kabul edilmesi öngörülen teminatlar da vardır: Nakit para, altın, ana endeksteki hisse senetleri, mevduat veya mevduat sertifikası, yatırım fonları, borçlanma senetleri (reytinge göre ), borçlanma senetleri ( reytingin yoksa; likit ve bankalarca çıkartılan), ve ana endeks dışında, fakat düzenlenmiş piyasalarda işlem gören senetler, ve gerçek müşteri çek ve senetleri ile ortak ve grup şirketleri kefaletleri teminat kapsamına alınmamıştır.

BASEL II VE KREDİ RİSKİ ÖLÇÜMÜ

Risk ölçümü, firmanın finansal verileri ile niteliksel faktörlerin değerlendirilmesi sonucu ile oluşan firmanın risk seviyesi; işlemin türü, teminat, vade, para birimi gibi unsurlar ile değerlendirme yapan kredi işleminin risk seviyesi olarak ikiye ayrılır. Basel II, bankaların operasyonel risklerinin (kendi iç süreçlerinden kaynaklanan riskler), bankalrın piyasa risklerini( varlıklarının değerlerinin piyasa şartlarından etkilenmesi sonucu ortaya çıkacak riskler) ve kredi risklerini yeniden düzenliyor. Bu düzenlemeler sadece şirketleri değil, OECD üyesi Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi’ni de etkileyecektir. Basel I çerçevesinde Türkiye’de Hazine yabancı bankalardan kredi aldığında yabancı bankalara ek sermaye gerekmiyordu. Ancak Basel II çerçevesinde sermaye gerekecek, çünkü bizim Hazine’mizin değerlendirilmesi de rating notuna bağlı olacak. Bu durumda Türkiye’ nin ratingi düzelene kadar kredi limitlerinin daralacağı anlamına gelmektedir. Firmaların rahatlıkla kredi alarak işlerini yürütmektedirler. Fakat Basel II kriterleri ile kredi limitleri düşebilir ve hatta kredi alamayabilirler. Basel II ile beraber ülke riskleri çok önem kazanacak ve kredi miktarı, vade ve faiz gibi konular bundan etkileneceklerdir.

Bankaların Sermaye Yeterliliğinin hesaplanmasında kredi riski kullanılmaktadır.2004 yılı haziran ayında yayınlanan Yeni Sermaye Yeterliliği Uzlaşısı Basel I’ den farklı olarak kredi riskinin ölçümünde bazı yenilikler getirilmektedir.

Sermaye Yeterlilik Rasyosu:

Toplam Sermaye / (Kredi+Piyasa+Operasyon Riski)= Banka Sermaye Katsayısı (en az %8)

Bu oranın hesabında paydadaki kalemler arasında yer alan kredi riskinin Basel Komite’ye göre iki farklı yöntemi vardır. Bunlar; Basel I’ de belirlenen hususların revize edilmiş hali olan Standart Yaklaşım Yöntemi ve Dahili Derecelendirmelere Dayalı Yaklaşım Yöntemi’dir.

Basel II tüm dünyada bankacılık sektörünü ilgilendiren bir gelişmedir ve bankaların sahip olması gereken sermaye miktarını belirler. Bankalar verdikleri kredilerin riskini azaltmak için içeride sermaye tutarlar. Basel II de bu sermayenin oranını belirlemeye yönelik ve Basel I’ in daha gelişmiş düzeyde bir yeni yapılanmış şeklidir. Firmaların Basel II kriterleri açısından en çok etkilenecek kuruluşlardır ve risk ölçümleri ile alacakları kredi belirlenerek kendi geleceklerini şekillendireceklerdir. ( Basel II Nedir? Türkiye için Neden Önemli?

BASEL II VE AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİ

Avrupa Birliği, Basel II hükümlerini 2007 yılında tüm bankaları ve menkul kıymet şirketleri için uygulamayı planlamaktadır. Basel II’ ye hazırlık süreci Avrupa Birliği normlarına uyum çerçevesinde de ele alınmak durumundadır. Basel II’ ye uyum dolaylı olarak Avrupa Birliği standartlarına da uyum sağlayacaktır. Basel II ülkemiz açısından daha sağlam ve daha etkin bir bankacılık sistemi için sunulmuş bir fırsat olarak görülmektedir. Basel II, teknik seviyesinin yüksek olması sebebiyle insan kaynağına ve bilgi işlem alt yapı unsurlarına yatırım yapılması gerekmektedir.

Avrupa Birliği süreciyle BDDK Basel II’ yi Türkiye’ deki tüm bankalara zorunlu hale getirmiştir.2007 yılında uygulamaya geçmesi beklenen Basel II Türk Ticaret Kanunu tasarısı yasalaşmadığı için 2009 yılına ertelenmiştir.

Küçük, orta ve büyük boy işletmelere, Dünya Bankası’ ndan  300 milyon dolar, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası’ndan ise 200 milyon Euro’luk kredi temin edilmiştir. Dünya Bankası’ndan sağlanan 300 milyon dolar, ihracatın finansmanı ile küçük işletmelerin makine ve teçhizat yatırımlarının desteklenmesinde kullanılacaktır.